Greckie ślady w Bielsku-Białej. Zorba i nie tylko

W kamienicy pod nr 7 przy ulicy 3 Maja, gdzie obecnie mieści się siedziba Żydowskiej Gminy Wyznaniowej oraz żydowski dom modlitwy, w latach 50. i 60. rozbrzmiewały gorące rytmy Zorby, a często słyszanym powitaniem było Καλημέρα-Calimera! 

W budynku w latach pięćdziesiątych XX wieku miasto kwaterowało greckich partyzantów, których wojna domowa w Grecji zmusiła do ucieczki z ojczyzny. To tutaj przez lata mieściła się świetlica bielskiego oddziału Związku Uchodźców Politycznych z Grecji w Polsce, która była enklawą greckiej społeczności.

Wojna domowa w Grecji

W latach 1946–1949 Grecja ogarnięta była wojną domową pomiędzy rządowymi siłami zbrojnymi wspierającymi monarchę a komunistycznymi siłami Demokratycznego Wojska Grecji popieranymi przez partyzantów Frontu Wyzwolenia z greckiej prowincji Macedonia. Walki zakończyły się sukcesem wojsk rządowych i wtedy to właśnie około pół miliona partyzantów musiało opuścić Grecję, aby uniknąć represji nierzadko kończących się śmiercią. Grecy pozbawienie praw obywatelskich i prawa do zamieszkiwania w kraju, rozproszyli się po Europie. przybyli także do Polski - szacuje się że w liczbie około 14 tysięcy uciekinierów.

Jak Grecy trafili do Bielska

Centralny ośrodek emigracyjny dla Greków został utworzony w Zgorzelcu i stamtąd rozsyłani byli do innych miast Polski, między innymi do Bielska. W latach 1950 -1959 wielu greckich partyzantów znalazło w naszym mieście pracę i mieszkania, głównie w kamienicach przy obecnej ulicy 3 Maja. Większość uchodźców znalazła zatrudnienie w bielskich zakładach m.in. w Bispolu, Spółdzielni Inwalidów „Pokój”, Elektrociepłowni, fabryce akumulatorów lub jako kierowcy w PKS i MPK. Niektórzy z nich założyli własną działalność gospodarczą prowadząc firmy budowlane (usługi malarskie), produkcyjne (produkcja świec), warsztaty ślusarskie. Część emigrantów założyła w Bielsku-Białej rodziny żeniąc się z Polkami lub z greckimi emigrantkami, które również miały za sobą przebyty partyzancki szlak bojowy.

Integracja i zachowanie własnej tożsamości

Pomimo, że przybysze z bałkańskiego kraju stali się częścią lokalnego społeczeństwa, nigdy nie zapomnieli o swoich korzeniach. Posiadali bardzo prężnie działający bielski oddział Związku Uchodźców Politycznych z Grecji w Polsce im. Nikosa Belojanisa. Świetlica związku mieszcząca się w „greckiej” kamienicy przy obecnej ulicy 3 Maja 7 stanowiła centrum ich życia kulturowego i społecznego. W pomieszczeniach świetlicy składających się z dwóch sal i bufetu organizowane były liczne spotkania, uroczystości patriotyczne, imprezy sylwestrowe. Ponadto towarzystwo przez wiele lat organizowało zabawy taneczne, z których dochód przekazywany był na pomoc dla greckich kombatantów.

W świetlicy znajdowała się również grecka biblioteka z książkami i prasą. Można było tam wypić kawę, zagrać w szachy lub tavli. Dla dzieci organizowane były zajęcia nauki języka greckiego, greckiej historii oraz geografii. To w niej pierwsze kroki stawiał muzyczny zespół „Orestes”, który powstał około 1972 roku z inicjatywy grupy młodych ludzi, zakochanych w greckiej muzyce ludowej oraz jego następca zespół „Ilios”, działający na bielskiej scenie do końca lat siedemdziesiątych. Oba zespoły występowały dla lokalnej publiczności w bielskim teatrze, zakładach przemysłowych, placówkach oświatowych podczas różnych uroczystości oraz na koncertach towarzyszących Dniom Bielska-Białej. Z powodzeniem startowały też w ogólnopolskich konkursach zespołów folklorystycznych, odnosząc liczne sukcesy.

Greccy uchodźcy na trwałe wpisali się w historię Bielska-Białej. Mało kto wie, że właścicielem pierwszej po wojnie bielskiej taksówki był Grek – Joanis Manisalis oraz, że pierwszy w mieście bar z rożnem, koło Dworca PKP otworzyli Grecy. Po upadku rządzącej w Grecji junty czarnych pułkowników i zwróceniu przez nowe władze uchodźcom obywatelstwa, w latach 1974 – 1981 większość z siedemdziesięciu żyjących w Bielsku greckich rodzin powróciła do kraju.

[ZT]1385[/ZT]