Szlakiem bielskich pomników. Monumenty na Bielskim Syjonie

To właśnie tutaj, na przedmieściach Bielska, zbudowano niegdyś skromny dom modlitwy i szkołę, a w ciągu 10 lat rozwinęło się klasycystyczne założenie urbanistyczne, które przetrwało do dziś i nosi miano bielskiego Syjonu. Jego początki sięgają czasów, gdy patent tolerancyjny otworzył protestantom drogę do swobodnego wyznawania swojej wiary.

Dzięki tej decyzji, w 1782 roku pastor Jan Traugott Bartelmus użył po raz pierwszy nazwy "Bielski Syjon", określając to miejsce, jako świadectwo ich przetrwania. To właśnie w tym miejscu, powstał imponujący kościół Zbawiciela, będący dzisiaj nie tylko miejscem kultu, ale także ważnym elementem historycznym miasta. Wraz z nim, gmina protestancka kontynuowała rozwój, wznosząc kolejne budynki, które stawały się integralną częścią społeczności.

Tutaj także umiejscowiono jedyny w Polsce pomnik Marcina Lutra. Stanął przed kościołem Zbawiciela w 1900 roku. Pomysłodawcą przedsięwzięcia był właściciel fabryki włókienniczej w Aleksandrowicach (Alexanderdorf) Heirlich Wilhelm Förster. Monument postawiono po trzyletniej zbiórce funduszy na ten cel. Statuę wykonał wiedeński rzeźbiarz Franz Vogel, a granitowy cokół miejscowy kamieniarz Theodor Gröge.

2,5-metrowa sylwetka waży prawie 700 kg. Marcin Luter stoi z rękami złożonymi na Biblii i oczyma wzniesionymi ku niebu. Początkowo wizerunek ten wywołał liczne kontrowersje, bo twarz reformatora nie przypominała innych znanych jego wizerunków. Szybko jednak przyjęto do wiadomości, że zamiarem artysty nie było wierne oddanie fizjonomii Lutra, lecz wskazanie idei. Ostatecznie pomnik stał się symbolem ewangelików na Śląsku Cieszyńskim. Warto dodać, że w Polsce istniały jeszcze dwa pomniki Marcina Lutra – w Gdańsku i w Brzegu. Oba jednak zostały zniszczone po 1945 r.

[DAWNY]1686230683837[/DAWNY]

Pomiędzy kościołem a Szkołą Podstawową nr 2 stoi jeszcze jeden pomnik „Studnia Pastorów”, wykonana w 1934 r. w stulecie urodzin ks. dra. Teodora Haasego. Jego pomysłodawcą był ksiądz Richard Wagner, ówczesny proboszcz bielskiej parafii ewangelickiej. Formą przypomina tumbę nagrobną. Pierwotnie elementy pomnika były częścią grobowca rodziny żydowsko-ewangelickiej Baum i Friedlander. Zostały przeniesione z pobliskiego cmentarza i ustawione na skwerze w centrum Bielskiego Syjonu. Pomnik był zbiornikiem napełnionym wodą, symbolizującą „wodę życia”, czyli Słowo Boże.

W 1937 r. na czterech bokach tumby umieszczono nazwiska zasłużonych ewangelickich duszpasterzy: Jerzego Trzanowskiego (1592-1637), Lukasa Wenceliusa (1580-1638), Johanna Georga Schmitza (1765-1825) i Karla Samuela Schneidera (1801-1882). Po II wojnie nazwiska duchownych zostały skute, a miejsce to pełniło funkcję kwietnego klombu.

Studnia została odrestaurowana w 2016 r. z okazji 500-lecia Reformacji. Odtworzono wtedy zniszczone napisy a na górze położono granitową płytę, na której umieszczono różę Lutra i napis: Fons pastoraiis oraz Teodor Karl Haase 1834 - 1909. 

Na terenie ogrodu parafialnego można zauważyć jeszcze jeden skromny obelisk, a mianowicie Pomnik Wdzięczności i Miłości – będący klasycystycznym nagrobkiem pastora Georga Nowaka (zm. 1818), przeniesionym na obecne miejsce w 1916 z cmentarza przy kościele św. Trójcy.

[Cykl "Szlakiem bielskich pomników" ukazuje się na łamach miesięcznika Senior BB]