Miejski design: seminarium w Willi Sixta o sztuce i dostępności

W sobotę, 24 maja 2025 roku, w Willi Sixta odbyło się seminarium socjologiczne, które skłoniło do głębszej refleksji nad sztuką, designem, architekturą i dostępnością w miastach. Tematem dyskusji była wizja bardziej otwartej i inkluzywnej przestrzeni miejskiej.

W tym dniu w Willi Sixta zgromadziła się grupa ekspertów oraz pasjonatów socjologii i kultury. To już trzecie takie spotkanie naukowe w Bielsku-Białej. Tym razem rozmawiano o wpływie sztuki, designu i architektury na jakość życia oraz estetykę przestrzeni publicznej. Seminarium, noszące tytuł „Miejski design. Sztuka, kultura, dostępność”, przyciągnęło osoby zaangażowane w planowanie i zarządzanie przestrzenią miejską. Podkreślano, jak istotne jest łączenie kwestii architektonicznych ze społecznymi, aby tworzyć miasta przyjazne i dostępne dla wszystkich mieszkańców.

Wydarzenie zorganizowali wspólnie: Urząd Miejski w Bielsku-Białej, Citylabb Pracownia Badań i Innowacji Społecznych, Oddziały Polskiego Towarzystwa Socjologicznego z Katowic i Łodzi, Instytut Socjologii UKEN w Krakowie oraz Galeria Bielska BWA.

Moderację seminarium prowadziły socjolożka Joanna Jachna-Wróblewska z Uniwersytetu Bielsko-Bialskiego oraz dr Daniela Dzienniak-Pulina, adiunktka z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Budynki z czasów PRL-u – burzyć czy chronić?

Na sobotnim seminarium uczestnicy mieli okazję wysłuchać wykładów ekspertów z różnych dziedzin, zarówno akademickich, jak i artystycznych. Wśród prelegentów znaleźli się m.in. dr Małgorzata Łuczyna, dr Jacek Złoczowski, dr hab. prof. Paulina Rojek-Adamek, dr Lech Kolasiński, dr hab. prof. Tomasz Ferenc oraz historyczka sztuki Małgorzata Malinowska-Klimek, którzy podzielili się swoimi spojrzeniami na miejską przestrzeń.

Zaprezentowano najnowsze wyniki badań dotyczących odnowienia budynków z czasów PRL, które często postrzegane są jako „niekomfortowe”. Na podstawie pomysłów zebranych podczas wywiadów i ankiet stworzono wizualizacje projektów, które mają na celu dostosowanie tych miejsc do współczesnych potrzeb. W procesie odwzorowania wykorzystano nowoczesną technologię cyfrową. Prelegenci podkreślili, jak ważną rolę odgrywają sztuka i architektura miejska w odzwierciedlaniu zarówno historycznej, jak i współczesnej tożsamości mieszkańców. Spuścizna artystyczna i architektoniczna z okresu PRL nadal rezonuje we współczesnym krajobrazie miasta, choć wymaga krytycznej rewizji i adaptacji do dzisiejszych potrzeb.

W trakcie spotkania Przemysław Smyczek – naczelnik Wydziału Kultury i Promocji Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej – zwrócił uwagę na znaczenie Domu Handlowego „Klimczok”. Ten budynek, znany ze swojej modernistycznej formy i spiralnej rampy parkingowej, przez lata był symbolem nowoczesności późnego PRL-u. Choć jego architektura wciąż budzi emocje, obecnie DH „Klimczok” postrzegany jest jako ikona socmodernizmu i materialne świadectwo architektonicznych ambicji tamtego okresu – trwale zespolone z tożsamością Bielska-Białej i pamięcią jego mieszkańców.

Włączanie i równość dostępu do kultury

Podczas seminarium zasygnalizowano również ważny problem dostępności kultury i sztuki dla osób z niepełnosprawnościami, w tym niewidomych i niedowidzących. Zauważono, że coraz więcej czasu spędzamy przed ekranami urządzeń elektronicznych, co może prowadzić do wzrostu liczby osób z problemami ze wzrokiem. Taki trend podkreśla potrzebę tworzenia środowisk, które będą wspierać komfort i bezpieczeństwo osób z trudnościami w widzeniu. W obliczu starzejącego się społeczeństwa ta kwestia staje się szczególnie ważna — musimy dostosować przestrzeń architektoniczną, aby była dostępna dla wszystkich użytkowników.

Miasto pamięci, miasto przyszłości

Na zakończenie seminarium odbył się panel dyskusyjny, podczas którego prof. dr hab. Tomasz Nawrocki, dr hab. prof. Paulina Rojek-Adamek, dr Maciej Bujakowski oraz naczelnik Wydziału Kultury i Promocji Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej Przemysław Smyczek rozmawiali o tożsamości miejsc i mieszkańców oraz kształtowaniu pamięci miejskiej. Dyskusję zdominowały refleksje wokół następujących pytań:

• W jaki sposób architektura i sztuka odzwierciedlają tożsamość mieszkańców?
• Czy dziedzictwo PRL-u wciąż rezonuje we współczesnym mieście?
• Czy street art może być narzędziem diagnozy i zmiany społecznej?

Podczas rozmowy panelowej pojawiła się m.in. koncepcja przywrócenia historycznych trotuarów, czyli podwyższonych chodników, które dawniej uchodziły za charakterystyczny element miejskiej przestrzeni. Trotuary to nie tylko relikt przeszłości – to symbol miejskiej elegancji, porządku i szacunku wobec pieszych. Ich odtworzenie mogłoby dziś podkreślać historyczną tożsamość Bielska i Białej.

Dostrzeżono też potrzebę zmianę myślenia o dziedzictwie urbanistycznym, które może być reinterpretowane i dostosowywane do współczesnych potrzeb.

W trakcie dyskusji poruszono również problem odpływu ludności z centrum miasta, który stanowi poważne wyzwanie nie tylko urbanistyczne, lecz także społeczno-kulturowe.

Panel dyskusyjny wniósł istotną wartość do całości seminarium, stwarzając przestrzeń do refleksji i wymiany poglądów między przedstawicielami świata nauki i administracji publicznej. Umożliwił przedstawienie różnych perspektyw – socjologicznej, antropologicznej, historycznej i praktycznej – dotyczących tożsamości lokalnej i pamięci miejskiej.

Elitarna kultura w zasięgu każdego – czy to naprawdę możliwe?

Podczas spotkania nie zabrakło trudnych pytań – jak połączyć ambicję bycia ważnym ośrodkiem kultury z troską o to, by była ona dostępna dla wszystkich? Uczestnicy zgodzili się, że warto dążyć do równowagi: z jednej strony – wysoka jakość artystyczna, z drugiej – otwartość na różnorodne potrzeby mieszkańców oraz uwzględnienie ich możliwości finansowych. Podkreślono również, jak istotna jest współpraca różnych środowisk i aktywne włączanie lokalnej społeczności w rozmowę o przyszłości miasta. Spotkanie miało miejsce w pięknych wnętrzach Willi Sixta – miejscu, które pokazuje, że rewitalizacja może iść w parze z szacunkiem dla historii. Na zakończenie uczestnicy wyruszyli na spacer szlakiem bielskich murali – dzieł sztuki, które nie tylko zdobią miejskie mury, ale także opowiadają o tożsamości miasta. Wydarzenie objął patronatem Prezydent Bielska-Białej, Jarosław Klimaszewski.