Prof. Ewa Chojecka - architektka pamięci kulturowej

Czy można opisać historię miasta bez odwoływania się do jego duchowego krajobrazu? Czy dziedzictwo architektoniczne może stać się językiem porozumienia między przeszłością a teraźniejszością? Te pytania znajdują odpowiedź w życiu i pracy prof. Ewy Chojeckiej – wybitnej historyczki sztuki, której działalność naukowa i obywatelska zyskała właśnie najwyższe uznanie. 10 kwietnia br. w salonie muzycznym Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej uhonorowano ją Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. To najwyższe państwowe odznaczenie w dziedzinie kultury.

Spotkanie, które odbyło się w ramach cyklu „Rozmowy o Bielsku-Białej”, miało tym razem wyjątkowy charakter. Nie była to tylko kolejna refleksja o historii miasta, ale także moment publicznego uznania dla wieloletnich zasług prof. Chojeckiej na rzecz ochrony i popularyzacji dziedzictwa kulturowego Śląska i Polski.

Zanim wojewoda śląski Marek Wójcik wręczył medal, publiczność miała okazję wysłuchać rozmowy prof. Chojeckiej z Teresą Dudek-Bujarek – kierowniczką zbiorów sztuki w Muzeum Historycznym. Podczas spotkania nie zabrakło wzruszeń i licznych świadectw wdzięczności. Obecni byli m.in. prezydent Bielska-Białej Jarosław Klimaszewski, przewodnicząca Rady Miejskiej Dorota Piegzik-Izydorczyk, przedstawiciele władz wojewódzkich oraz środowisk naukowych i kulturalnych.

„Ambasadorka naszego miasta”

W słowach prezydenta Klimaszewskiego wybrzmiało nie tylko uznanie, ale i osobista refleksja:

– Dzięki pani profesor udało się mentalnie połączyć Bielsko i Białą. Pokazała nam pani, że różnorodność to siła, nie słabość. To miasto jest dziś takie, jakie jest, również dzięki pani pracy i wrażliwości – podkreślił prezydent.

Joanna Bojczuk, członkini zarządu województwa śląskiego, określiła prof. Chojecką „naszym dobrem narodowym”, zaś Dorota Piegzik-Izydorczyk dziękowała za „wiedzę, która inspiruje nie tylko w Polsce, ale i w Europie”.

Dziedzictwo i przyszłość: rozmowa o Bielsku

Prof. Chojecka, odnosząc się do historii miasta, zauważyła, że najtrudniej zrozumieć czas, w którym się żyje. Przypomniała początki swojej pracy badawczej nad architekturą Bielska w latach 80., kiedy opublikowanie książki wymagało kompromisów z powodu ograniczeń wydawniczych PRL-u. Mimo to jej publikacje przełamały tabu milczenia i ignorancji wobec historyzmu – stylu tak istotnego dla tożsamości miasta.

– Hasłem Bielska jest sztuka i przemysł – mówiła. – Miasto, które rosło na pograniczu, rozkwitało dzięki wielokulturowości i industrializacji. To unikat w skali całej Europy.

O kobiecie, która zobaczyła to, czego inni nie chcieli widzieć

Urodzona w 1933 roku w Bielsku, Ewa Chojecka od zawsze była związana z miastem. Ukończyła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, a tytuł profesora zwyczajnego uzyskała w 1996 roku. Od początku kariery naukowej łączyła pracę badawczą z działalnością społeczną – była członkinią „Solidarności”, Komitetu Obywatelskiego w Bielsku-Białej, a także Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie.

Zasłynęła jako znakomita znawczyni malarstwa późnośredniowiecznego, grafiki renesansowej i architektury środkowoeuropejskiej XIX i XX wieku. Jej dorobek obejmuje ponad 150 publikacji naukowych, a wiele z nich wyznaczyło nowe kierunki badań – zwłaszcza w zakresie urbanistyki i architektury Bielska-Białej.

Mało kto wie, że to właśnie dzięki jej staraniom w 1991 roku udało się sprowadzić z Chorwacji do Katowic pomnik Józefa Piłsudskiego autorstwa Antuna Augustinčića, którego historia sięga 1939 roku.

Gloria Artis – godne podsumowanie, ale nie zakończenie

Złoty Medal Gloria Artis jest podsumowaniem pracy naukowej i społecznej, ale nie końcem drogi. Prof. Chojecka nadal pozostaje aktywna – nie tylko pisze i wykłada, ale również komentuje aktualne zjawiska kulturowe i urbanistyczne.

Jej słowa podczas uroczystości brzmiały niczym manifest odpowiedzialności: – Historia miasta nie kończy się w archiwach. Musimy ją odkrywać na nowo, codziennie – powiedziała.

W czasach, gdy historia bywa polityzowana, a dziedzictwo traktowane instrumentalnie, postać prof. Ewy Chojeckiej przypomina, że prawdziwa kultura to dialog, szacunek dla przeszłości i odwaga w stawianiu pytań o przyszłość.