W jaki sposób malutkie, eksperymentalne studio założone przez rysowników i miłośników animacji stało się jednym z symboli Bielska-Białej i twórcą postaci, na których wychowało się kilka pokoleń młodych Polaków? Dlaczego Bielsko-Biała przyciągało najlepszych twórców, a Bolek i Lolek stali się ulubionymi bohaterami dziecięcej wyobraźni?

Początki były trudne – brak pieniędzy ram organizacyjnych, zleceń. Brak stałej siedziby. Filmowcy tułali się między Katowicami, Wisłą i Bielskiem. - Nasza działalność przechodziła różne formy organizacyjne. Zaczynaliśmy od bardzo luźnego zespołu rysowników entuzjastów, coś w rodzaju klubu amatorów – wspominał Władysław Nehrebecki w wywiadzie dla Gazety Południowej. Tutaj od lat 50. ich siedzibą stała się willa przy ulicy Cieszyńskiej. Filmy produkowane w SFR szybko zaczęły zdobywać nagrody na międzynarodowych festiwalach. Prawdziwym przełomem była produkcja serii z Bolkiem i Lolkiem. Pomógł talent twórców i…rozwój telewizji. O sukcesie zdecydowała też ponadczasowość bohaterów i jasny przekaz wychowawczy płynący z ich przygód.

A może najważniejsze jest to o czym napisali Talko i Vesely w „Królach bajek”: „Bolek i Lolek choć są prościej narysowani i mają dość zwyczajne przygody, zdają się kipieć emocjami. Są prawdziwi, dobrzy, szczerzy, ale potrafią być też złośliwi, chytrzy, niemądrzy i samolubni. Ważne, że na końcu każdego odcinka znowu się przyjaźnią i wspólnie udaje im się to, co zamierzyli. Lub przynajmniej unikają katastrofy”.

Bolek i Lolek to 180 odcinków i dwa pełnometrażowe filmy – Wielka podróż Bolka i Lolka oraz Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie. W latach 80. łączono krótkie bajki w tzw. filmy montażowe. Tak powstały "Sposób na wakacje Bolka i Lolka" oraz "Bajki Bolka i Lolka".

Dlaczego taki sukces był możliwy?

Filmoznawcy przypominają, że 3 października 1962 roku telewizja rozpoczęła emisję Dobranocki. Codziennie młodzi widzowie mogli zobaczyć kolejne odcinki bajek. W tę formułę znakomicie wpisywały się produkcje z Bielska-Białej. Zaczęły się pojawiać zamówienia i oferty z całego świata.

- My wszyscy jesteśmy po trosze, a ja na pewno, niewolnikami tych chłopców. Dzieci domagają się dalszych odcinków, zagraniczni dystrybutorzy kupują filmy »na pniu« i siłą faktu tworzymy coraz nowe i dalsze przygody – mówił Władysław Nehrebecki.

Rozwój telewizji pobudzał zainteresowanie krótkimi filmami rysunkowymi z Polski. W latach 60. ich eksport wzrósł o kilkaset procent. Filmy oglądano w 80 krajach (inne źródła podają, że w ponad 100). Bolek i Lolek byli znani w Europie, a także Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii, Japonii, Iranie, Iraku. Jednocześnie kina zaczęły łączyć krótkometrażowe filmy w dłuższe programy dla dzieci. Stąd już był tylko jeden krok do pomysłu wyprodukowania pełnometrażowych filmów o przygodach Bolka i Lolka. Kina zdawały się górować nad czarno-białą telewizją także możliwościami emisji kolorowych obrazów. Warto pamiętać, że w tym czasie kolorowe telewizory były rzadkością.

Historia Bolka i Lolka zaczyna się toczyć w roku 1963,

kiedy pierwsza bajka o przygodach dwóch chłopaków trafiła na ekrany. Cykl był kontynuowany do połowy lat 80. XX w. Pierwowzorami postaci stworzonych przez Władysława Nehrebeckiego, byli (jak wie każdy bielszczanin) jego synowie – Roman i Jan. Pierwszy film – Kusza, powstał z obserwacji ich dziecięcych zabaw. Gdyby zawodziła Państwa pamięć – Bolek to ten wyższy i szczupły, Lolek – niższy, nieco bardziej „okrągły”. Pierwowzór tytułu jest nieco starszy. Bolek i Lolek to bohaterowie przedwojennej komedii Michała Waszyńskiego z Adolfem Dymszą.

Przy produkcji Bolka i Lolka pracowali najlepsi animatorzy i reżyserzy Studia.

Melodię z czołówki napisał Waldemar Kazanecki, wielka postać polskiej muzyki filmowej, autor muzyki do ponad 500 filmów, w tym melodii z Nocy i Dni, Hrabiny Cosel czy serialu Czarne Chmury. Bolka i Lolka sponsorowali Główny Instytut Górnictwa w Katowicach - „Bolek i Lolek wśród górników” (1980) i Polski Komitet Olimpijski - „Olimpiada Bolka i Lolka” (1983-84 – przed Igrzyskami w Los Angeles, które ostatecznie Polska zbojkotowała).

A co dziewczynami w świecie chłopięcych przygód?

Tola pojawiła się w roku 1973. Zaczęło się wakacyjnego telegramu. PRZYJEŻDŻAM DO WAS RANO STOP RANO STOP POCIĄGIEM STOP RANO TOLA. Piegowata, ruda Tola pozostała na 30 odcinków (nie była obecna we wszystkich produkowanych filmach). Po raz pierwszy usłyszeliśmy ich głosy w roku 1977, kiedy na kinowe ekrany wszedł film Wielka Podróż Bolka i Lolka. Co ciekawe, obaj chłopięcy bohaterowie mówią kobiecymi głosami – Ewy Złotowskiej i Danuty Mancewicz.

Ostatni film o przygodach Bolka i Lolka powstał w połowie lat 80. Nie powiodły się próby kontynuacji serii planowane przez Romana Nehrebeckiego (planował nakręcić film o ich przygodach w kosmosie). W przyszłym roku bajkowym bohaterom „stuknie” sześćdziesiątka.

Szacuje się, że bielską kreskówkę obejrzało ok. miliarda widzów. Bolek i Lolek wygrał też plebiscyt na dobranockę wszech czasów. W czasach PRL-u popularność kreskówki wspierały poświęcone im Festiwale, slajdy, proporczyki i książeczki. Czy współczesne, lokalne projekty „bajkowego szlaku” wystarczą? Czy Bolek i Lolek nadal stanowią atrakcyjną ofertę dla dzieci? Czy multimedialne muzeum powstające przy Studiu Filmów Rysunkowych przyczyni się do renesansu ich popularności, czy będzie atrakcją przyciągającą tylko ich rodziców? Czy kiedyś powstaną jeszcze kolejne „Bolki i Lolki”? Pytań jest wiele, na odpowiedzi będziemy musieli poczekać.

[artykuł ukazał się na łamach miesięcznika Senior BB w sierpniu 2022]