W latach 40., po wojennej zawierusze polscy filmowcy próbują w nowej rzeczywistości tworzyć filmy. W 1947 roku Leonard Buczkowski kręci w zrujnowanej Warszawie pierwszy polski film powojenny – Zakazane piosenki. W tym samym czasie grupa artystów zakłada w Katowicach Eksperymentalne Studio Filmów Rysunkowych. Współzałożycielami Studia są: Władysław Nehrebecki, Maciej Lachur, Leszek Lorek, Alfred Ledwig, Mieczysław Poznański, Aleksander Rohoziński, Wiktor Sakowicz, Rufin Struzik i Wacław Wajser. Wkrótce przeniosą się do Bielska.

W pierwszych miesiącach tułają się między pokojem w redakcji Trybuny Robotniczej a Łodzią (tutaj można się starać o protekcję lub dofinansowanie). Za pieniądze z dotacji od Aleksandra Forda (tego od Krzyżaków), w 1948 roku wynajmują w Wiśle willę Boda. Tutaj powstaje pierwszy film Studia – Czy to był sen? Film widmo – nie trafił do kin, nie zachował się do dzisiaj. Wiadomo, że był to obraz antywojenny.

W Wiśle razem mieszkają, gotują, rysują i grają w piłkę

Żyją jak rodzina, tworzą nowe produkcje, ale wciąż brakuje pieniędzy. Animatorzy zamieniają się w administratorów i wyruszają na poszukiwanie nowej siedziby. Kuszącym celem jest Wrocław. Przypadek sprawia jednak, że mają przesiadkę w Bielsku. Spotykają kolegę z Filmu Polskiego. Zdzisław Kowalik zaprasza ich do baru i przekonuje, że mogą znaleźć bazę w Bielsku.

Wkrótce siedzibą studia zostaje zabytkowa Willa Schneidera przy ulicy Mickiewicza. Kolejnym tymczasowym miejscem jest willa przy Zdrojowej. Stała siedziba studia, to dopiero willa Rotha przy ulicy Cieszyńskiej. Pod tym adresem będą tworzyć historię polskiej animacji przez następne kilkadziesiąt lat. To właśnie tutaj, w miejscu zburzonego niedawno kina Studio i innych budynków należących do SFR współcześnie powstaje Interaktywne Centrum Bajki i Animacji OKO.

W roku 1949 słynny zjazd w Wiśle wprowadza w polskim kinie nową zasadę – socrealizm

W tym czasie twórcy filmów animowanych chcą zachować swoją niezależność artystyczną. Muszą lawirować między swoimi wizjami artystycznymi, a obowiązującym stylem. W nagrodzonym w Moskwie filmie O nowe jutro radziecki żołnierz schodzi z plakatu i pomaga dzieciom krzywdzonym przez chuliganów i podżegaczy wojennych. To nie chroni Leszka Lorka, reżysera tego filmu, od zwolnienia ze Studia jako „elementu niepewnego”, a nawet pobytu w więzieniu.

Już we wczesnych latach 50. Studio produkowało filmy dla dzieci. W roku 1953 filmem Koziołeczek debiutuje Lechosław Marszałek. Film zdobywa I miejsce na festiwalu w Karlovych Warach i wyróżnienie w Wenecji. Obraz otwiera bielskim produkcjom drogę na zagraniczne rynki.

Wytyczne władz zmieniają się po 1956 roku

Mniej propagandy, więcej bajek dla dzieci. 1 stycznia 1956 roku Studio staje się pełnoprawnym przedsiębiorstwem państwowym i przyjmuje nazwę Studio Filmów Rysunkowych. Jednocześnie bielski „desant” instaluje się w Warszawie, tworząc filię SFR, która z czasem przekształca się w Studio Miniatur Filmowych.

W tym czasie bielskie studio współpracuje z bardzo znanymi postaciami, takimi jak Jan Marcin Szancer (najbardziej znany polski ilustrator książek dla dzieci), Eryk Lipiński (satyryk, założyciel pisma Szpilki), Jan Brzechwa (autor wierszy i książek dla dzieci, a w bielskim Studiu scenarzysta). SFR współpracuje także z młodziutkim, rozpoczynającym swoją wielką karierę kompozytorem Krzysztofem Pendereckim.

W roku 1963 pojawia się Kusza – pierwszy film z Bolkiem i Lolkiem. Historia powstania postaci i początków serii to zbiór opowieści i legend. Wśród nich najczęściej przewija się historia o tym, że dwaj synowie Władysława Nehrebeckiego – Romek i Jan bawią się kuszą, zainspirowani historią Wilhelma Tella. To dwójka braci miała stać się protoplastami serii, którą, jak się szacuje, obejrzało ponad miliard ludzi na całym świecie.

- „Bolek rozrabia, czyni zło. Lolek w miarę swoich możliwości naprawia niektóre krzywdy, podejmuje …walkę ze złem” – charakteryzuje chłopców w wywiadzie Władysław Nehrebecki.

Więcej na temat historii Studia Filmów Rysunkowych w kolejnej części – za miesiąc.

[tekst ukazał się w lipcowym wydaniu gazety Senior BB]