Czy ktokolwiek jeszcze pamięta nazwisko Konstantego Rokossowskiego? To wyjątkowo niechlubna postać w dziejach tzw. Polski Ludowej, uhonorowana niegdyś potężnym pomnikiem na Placu Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Legnicy, stanowiącej przez 48 lat miejsce stacjonowania dowództwa ekspozytury Armii Czerwonej w Polsce. 6 listopada upływa dokładnie 75 lat od dnia objęcia przez owego „marszałka dwojga narodów” prominentnego stanowiska ministra obrony narodowej w polskim rządzie.

Stało się to wówczas na osobiste polecenie Stalina, który uznał, że sowiecki wojskowy powinien bezwzględnie kierować polskimi siłami zbrojnymi. Zdarzenie z 1949 roku unaoczniło milionom ludzi marionetkowy charakter polskiego rządu podporządkowanego absolutnie władzom sowieckim. Podobnych zdarzeń było znacznie więcej w epoce zdominowanej przez ideologię marksistowsko-leninowską, która legła u podstaw opresyjnego ustroju panującego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Warto po 35 latach od przełomu ustrojowego przypomnieć – dla przestrogi – niektóre z ponurych faktów z burzliwego okresu 1945-1989. W czasach istnienia PRL były one objęte zmową milczenia, a w szkolnych podręcznikach historii trudno było znaleźć jakiekolwiek wzmianki na ich temat. Zachowajmy pamięć o tamtych zdarzeniach, zgodnie z mądrą sentencją łacińską: „Historia jest nauczycielką życia”.

27-28 marca 1945 roku

NKWD aresztowało i osadziło na Łubiance w Moskwie 16 przywódców antykomunistycznego podziemia w Polsce. Trzy miesiące później Sąd Najwyższy ZSRR skazał aresztowanych na kary wieloletniego więzienia.

15 maja 1951 roku

Czesław Miłosz, attache kulturalny polskiej ambasady w Paryżu ogłosił, że zostaje na Zachodzie i nie ma zamiaru wracać do kraju rządzonego przez komunistów. Po latach został laureatem literackiej nagrody Nobla.

3 maja 1952 roku

W Monachium rozpoczęła nadawanie Rozgłośnia Polska Radia WOLNA EUROPA, utworzona z inicjatywy USA. Pracująca pod kierunkiem Jana Nowaka-Jeziorańskiego niezależna stacja radiowa, emitująca swoje programy na falach krótkich, była od samego początku swojej działalności powodem nieustającej wściekłości komunistycznych dygnitarzy sprawujących władzę w Polsce. Rozgłośnia podlegała w Polsce uporczywemu zagłuszaniu w eterze.

17 czerwca 1953 roku

W Berlinie, stolicy Niemieckiej Republiki Demokratycznej, wybuchł strajk powszechny z powodu podniesienia przez władze tzw. norm pracy o 10%. Hasła demonstrantów nabrały szybko charakteru politycznego – zażądano zmiany rządu i przeprowadzenia wolnych wyborów. Bunt ogarnął cały kraj. Przystąpiono do podpalania budynków komitetów partyjnych. W efekcie wprowadzono stan wyjątkowy. Zginęło co najmniej 25 osób, a 378 demonstrantów zostało poważnie rannych.

25 września 1953 roku

W Warszawie aresztowano prymasa Stefana Wyszyńskiego. Na jego miejscu pojawił się biskup Michał Klepacz, powołany na stanowisko przewodniczącego Episkopatu Polski w wyniku usilnych żądań komunistów domagających się, by Kościołem Katolickim w kraju kierował duchowny z grona tzw. „księży-patriotów”.

23 października 1956 roku

W Budapeszcie wybuchło powstanie przeciwko rządom węgierskich komunistów. Dwa tygodnie później armia sowiecka krwawo stłumiła bunt Węgrów.

28 października 1956 roku

Po kilkuletnim uwięzieniu w miejscach odosobnienia w Rywałdzie, Stoczku Warmińskim, Prudniku i Komańczy powrócił do Warszawy kardynał Stefan Wyszyński, obejmując ponownie funkcję prymasa Polski.

31 lipca 1959 roku

Poniedziałki ustanowiono w całym kraju dniami bezmięsnymi. Taka kabaretowa decyzja zapadła na szczeblu rządowym w następstwie „trudności w zaopatrzeniu sklepów w mięso”.

13 października 1960 roku

Sowiecki przywódca Nikita Chruszczow walił bezceremonialnie butem w mównicę podczas sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku. Użył w tym celu własnego buta, by wyrazić w taki sposób swoje niezadowolenie z powodu krytycznych uwag prowadzącego obrady.

14 września 1962 roku

Zenon Kliszko, członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR (prawa ręka Gomułki), stwierdził publicznie, że katoliccy księża powinni w swoich kazaniach kościelnych poruszać m.in. tematykę wydajności pracy robotników w Państwowych Gospodarstwach Rolnych.

14 marca 1964 roku

Znany literat Antoni Słonimski złożył na ręce premiera Józefa Cyrankiewicza list protestacyjny podpisany przez 34 czołowych pisarzy polskich. Wyrażono w nim kategoryczny sprzeciw wobec zaostrzania cenzury i ograniczania przydziału papieru na druk publikacji ważnych dla kultury narodowej.

30 stycznia 1968 roku

W Warszawie w Teatrze Narodowym zaprezentowano po raz ostatni przedstawienie „Dziady” Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka. Spektakl został zdjęty z afisza przez komunistycznych cenzorów ze względu ma „antyradzieckie akcenty polityczne”.

29 lutego 1968 roku

Stefan Kisielewski na zebraniu warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich ocenił niezwykle krytycznie politykę władz w sferze kultury. Nazwał ją „dyktaturą ciemniaków”.

27 czerwca 1968 roku

Czechosłowacki parlament uchwalił zniesienie cenzury i rehabilitację wszystkich więźniów politycznych.

21 sierpnia 1968 roku

Wojska państw Układu Warszawskiego (z wyjątkiem Rumunii) wkroczyły do Czechosłowacji, przychodząc – jak to określono – „z bratnią pomocą krajowi zagrożonemu poczynaniami zdeklarowanych wrogów socjalizmu”.

16 stycznia 1969 roku

Czeski student Jan Palach dokonał samospalenia na praskim placu Wacława na znak protestu przeciwko antydemokratycznej polityce władz narzuconych Czechosłowacji przez sowiecką ekipę Leonida Breżniewa.

20 maja 1970 roku

W Poroninie aresztowano blisko 150 osób z antykomunistycznej grupy „Ruch”, zaangażowanej w akcję wysadzenia w powietrze tamtejszego pomnika Lenina. 32 osoby z tego grona skazano potem na dotkliwe kary więzienia. Oskarżonym postawiono zarzuty „obalenia ustroju”. Jednym z nich był Stefan Niesiołowski (6 lat więzienia).

26 stycznia 1973 roku

Międzynarodowy Komitet Obrony Praw Człowieka ogłosił, że na terenie Związku Sowieckiego istnieje ok. 1000 obozów koncentracyjnych (tzw. „gułagów”), w których przetrzymuje się prawie milion ludzi, w tym ok. 10 tysięcy więźniów politycznych.

13 sierpnia 1976 roku

W Polsce wprowadzono kartki na cukier, umożliwiające kupno tego towaru w sklepach. Przyczyną pojęcia takiej osobliwej decyzji stały się narastające kłopoty z nabyciem cukru w kraju.

7 maja 1977 roku

W Krakowie zamordowano studenta Stanisława Pyjasa, współpracownika Komitetu Obrony Robotników. Sprawa jest do dziś otoczoną mgłą tajemnicy, ale nie brakuje uzasadnionych podejrzeń, że sprawcami paskudnego mordu byli esbecy.

5 września 1980 roku

67-letni Edward Gierek doznał zawału serca. Następnego dnia przestał pełnić funkcję przywódcy PZPR. Jego następcą został Stanisław Kania. Zdrowotne powikłania u Gierka były naturalnym następstwem stresu wywołanego jego poważnymi błędami w zarządzaniu krajem.

23 lutego – 4 marca 1981 roku

Sowiecki przywódca Leonid Breżniew oświadczył w Moskwie podczas zjazdu partii komunistycznej: „nie opuścimy w potrzebie bratniej, socjalistycznej Polski”.

4 lutego 1984 roku

Dokonano w Polsce drastycznej dewaluacji złotówki wobec amerykańskiej waluty. Od tamtego dnia jeden dolar kosztował 106 złotych.

28 kwietnia 1984 roku

Elton John, sławny brytyjski kompozytor i wokalista rockowy, złożył w Gdańsku sensacyjną wizytę Lechowi Wałęsie, przywódcy zdelegalizowanego przez władze związku zawodowego „Solidarność”, wyróżnionemu pół roku wcześniej pokojową Nagrodą Nobla.

19 października 1984 roku

Brutalni esbecy porwali i zamordowali ks. Jerzego Popiełuszkę, sympatyzującego z politycznymi przeciwnikami komunistów. W zorganizowanym 3 listopada pogrzebie znanego duchownego wzięło udział co najmniej 250 tysięcy osób.

1 stycznia 1988 roku

Związek Sowiecki z osobistej inicjatywy Michaiła Gorbaczowa, nowego przywódcy tamtejszej partii komunistycznej, zakończył zagłuszanie w eterze polskojęzycznych stacji radiowych – Sekcji Polskiej BBC, „Głosu Ameryki” i Rozgłośni Polskiej Radia WOLNA EUROPA.

19 marca 1989 roku

Schyłkowy rząd PRL pod kierownictwem Mieczysława Rakowskiego zwrócił się do ówczesnej Rady Państwa o przywrócenie obywatelstwa polskiego gen. Władysławowi Andersowi i Stanisławowi Mikołajczykowi. Wniosek został bezzwłocznie zaakceptowany.

Opresyjny system polityczny w Polsce trwał grubo ponad 40 lat. Oby nigdy się już nie powtórzył!