Zamknij

Radosnego i koszernego święta Pesach

09:55, 20.02.2021 Aktualizacja: 21:39, 14.01.2023

Radosnego i koszernego święta Pesach

Znajdujemy się w kamienicy przy ulicy 3 Maja 7. Mieści się tu siedziba Gminy Wyznaniowej Żydowskiej, której przewodniczy od 30 lat Dorota Wiewióra. Funkcję tę przejęła po swoim ojcu Aleksandrze Schreiber.

Proszę opowiedzieć coś o tym miejscu.

Jesteśmy w sali modlitw, która jest miniaturą synagogi. Aby mogły się odbywać modlitwy potrzebny jest minian czyli 10-ciu dorosłych Żydów. Modlitwę prowadzi zawsze mężczyzna, chociaż nie koniecznie rabin. Ponieważ nasza gmina jest mocno sfeminizowana,  więc nie mamy możliwości odprawiania cotygodniowych nabożeństw szabatowych. Ostatnią osobą która prowadziła tutaj modlitwy był mój ojciec. Staramy się jednak kultywować tradycje związane z judaizmem, więc w duże święta przyjeżdża do nas rabin lub my jeździmy do Katowic albo do zaprzyjaźnionej gminy w Ostrawie. Przed pandemią wszystkie święta obchodziliśmy w naszej siedzibie, wspólnie całymi rodzinami.

W tym roku święto Pesach przypada w dniach 27 marca do 4 kwietnia. Czy jest to odpowiednik katolickiej Wielkanocy?

Kalendarz żydowski oparty jest na fazach Księżyca, więc nie zawsze święta żydowskie pokrywają się z Wielkanocą. Święto Pesach upamiętnia wyjście Żydów z Egiptu, uwolnienie się z niewoli i ich 40 letnią tułaczkę po pustyni. U Żydów do każdego święta przypisane są potrawy i wspólne spożywanie posiłku - najczęściej są to kolacje. W czasie święta Pesach spożywamy kolację sederową, która trwa 2 dni. Ponieważ seder po hebrajsku oznacza porządek, wszystko musi się odbywać w określonej kolejności. Na początku czyta się Hagadę czyli opowieść o plagach które zesłał Najwyższy na Egipcjan, o tym jak Żydzi uciekali z Egiptu, o tym jak zostali uratowani itd. Każdy z uczestników kolacji ma swój egzemplarz i czyta swój ustalony fragment. Na talerzu sederowym ułożone są kolejno: jajko, opalona kość baranka, charoset czyli starte jabłka zalane czerwonym winem z cynamonem i rodzynkami, jest sałata, jest chrzan. Każda z tych potraw ma charakter symboliczny. Np. charoset (z hebrajskiego cheres znaczy glina) symbolizuje glinę, z której niewolnicy żydowscy wypalali dla Egipcjan cegły, a z drugiej strony potrawa jest bardzo smaczna, co symbolizuje słodycz wolności i wyzwolenia spod ciemiężycieli. Opalona kość baranka to ofiara paschalna. Gorzkie zioła to symbol trudu i potu, który Żydzi wylewali podczas niewoli. Jajko to oczywiście symbol życia.  płodności i woli przetrwania, na przekór wszystkim tym, którzy chcieli zniszczyć Naród Żydowski. Gdy Żydzi uciekali na pustynię, nie zdążyli zabrać ze sobą nic kwaszonego i aby to upamiętnić na święto Pesach specjalnie przygotowuje się dom. Nie może znaleźć się w nim nic, co zrobione zostało na zakwasie. Sprząta się okruchy pieczywa, wynosi się chleb, ciasteczka. Zbiera się w ten sposób tzw. hamec i zawozi do rabina. Rabin symbolicznie odkupuje te "nieczystości" i w przeddzień Święta Pesach ulegają one spaleniu. Zwyczaj ten przetrwał głównie w rodzinach ortodoksyjnych. Natomiast w tych mniej ortodoksyjnych wyznacza się jedną szafkę, gdzie chowa się te wszystkie zebrane produkty i zamyka na czas świąt. Kolację podaje się na zastawie używanej tylko w święto Pesach.

Talerz sederowy - swięto Pesach

Kuchnia żydowska to kuchnia koszerna czy łatwo jest w Polsce przestrzegać jej zasad?

Jeśli chodzi o zasady związane z judaizmem to występuje problem z dostępnością do żywności koszernej. Część produktów, wytwarzanych w naszych polskich zakładach została dopuszczona przez naczelnego rabina Polski. Rabin sprawdził ich skład, sposób produkcji i zaakceptował jako koszerne. Jest natomiast problem z dostępem do mięsa koszernego. Mięso sprowadzamy z Węgier, a do niedawna jeszcze z ubojni z okolic Białegostoku.

Społeczność żydowska związana jest z naszym miastem od XVII wieku. Gdzie w Bielsku-Białej można odnaleźć miejsca związane z naszą wspólną historią?

Żydzi w Bielsku byli mocno zasymilowani z tutejszą społecznością, prowadzili razem interesy, razem dbali o rozwój miasta, zasiadali tez we władzach miejskich. Głównym obszarem, gdzie mieli swoje domy to było ścisłe centrum, obecna ulica 3 Maja, Krasińskiego, Mickiewicza. Do miejsc takich należy np budynek szkoły przy ul. Krasińskiego 17, gdzie w XIX wieku funkcjonowała żydowska szkoła ludowa. Językiem wykładowym był język polski ale uczono tam tez religii oraz  języka  hebrajskiego. Drugim obiektem, który zachował się w Białej, to religijna szkoła Stowarzyszenia Marbizi Thora gdzie wykładowym językiem był hebrajski. Oczywiście Teatr Lalek Banialuka, który był żydowskim Domem Kultury im. Chaima Bialika. Obok niego wznosiła się potężna synagoga, na miejscu której funkcjonuje budynek Galerii BWA. Ponadto budynek obecnego sądu przy ulicy Mickiewicza 22, który był siedzibą Izraelskiej Gminy Wyznaniowej . Bielscy Żydzi często kształcili się w Wiedniu, byli osobami zamożnymi i prowadzili interesy z całym światem. Przed II wojną należała do nich część fabryk, głównie sukienniczych. Jest wiele nazwisk kojarzących się z ówczesnym przemysłem np. Karol Korn - wielki budowniczy, który oprócz tego że miał tartak był architektem i miał swoją firmę budowlaną, ponadto Wolf, Breul (zakłady KREPOL przy ulicy Nadrzeżnej), Tugenthat (dawne zakłady WEGA) i inni.

Synagoga w Bielsku w latach 1881-1939

Czy Gmina Wyznaniowa Żydowska w Bielsku ma swojego rabina?

Jesteśmy bardzo nieliczną gminą, a w takich przypadkach wystarczy osoba – mężczyzna, która prowadzi i przewodniczy modlitwie czy pochówkom na cmentarzu. Te właśnie obowiązki wypełniał mój ojciec. W dużych gminach, takich jak Warszawa, Kraków rabin potrzebny jest do prowadzenia modlitwy w synagodze. W jego gestii pozostaje także rozstrzyganie sporów w danej społeczności. U Żydów ortodoksyjnych rabinem może zostać mężczyzna, który ukończył szkołę rabinacką i otrzymał odpowiedni certyfikat .

Zdarza się, że stanowisko rabina obejmują kobiety. Czy są to jednostkowe przypadku czy staje się to nową tradycją?

Musimy zdawać sobie sprawę że tak jak technika i medycyna idzie z postępem, tak samo zmienia się religia. W związku z tym, że mamy już w Polsce odłam mocno postępowego Judaizmu, rabinem może zostać kobieta. Oczywiście nie jest to możliwe w przypadku Żydów ortodoksyjnych.

A czy Pani myślała o tym, żeby zostać rabinem?

Przyznam szczerze, że chociaż byłam od dziecka związana ze społecznością żydowską, to absolutnie nie wiązałam swojego życia z pracą w gminie żydowskiej. Prawie 30 lat temu wymusiła to na mnie konieczność. Ktoś młodszy musiał zająć się sprawami tutejszej nielicznej już grupy ludzi (gmina liczyła około 50 osób) więc zdecydowałam się  - najpierw w niepełnym wymiarze czasu pracy. W tym czasie miałam swoją firmę, swoje sprawy zawodowe, z których musiałam wkrótce zrezygnować. Gdy w 1997  r. Gmina Żydowska w Bielsku-Białej na mocy Ustawy o stosunku państwa do Gmin Wyznaniowych Żydowskich uzyskała osobowość prawną, pojawiło się wiele spraw do załatwienia, między innymi związanych z restytucją mienia. Zrezygnowałam wtedy ze swojej kariery zawodowej i całkowicie zajęłam się sprawami społeczności.

 

Co wchodzi w zakres działań Gminy? 

Oprócz działalności religijnej w zakres kompetencji gminy wchodzi ochrona zabytków kultury żydowskiej. Są to głównie cmentarze na obszarze od Kalwarii Zebrzydowskiej po Cieszyn, Ustroń oraz na Żywiecczyźnie. Ponadto zajmujemy się publikacją badań historycznych oraz pomocą najstarszym członkom gminy, którzy przeżyli wojnę. Wielkim zainteresowaniem mieszkańców  cieszą się koncerty muzyki kompozytorów żydowskich.

Kto i jak może zostać członkiem Gminy?

Członkiem gminy żydowskiej może zostać wyłącznie osoba, która udowodni swoje pochodzenie żydowskie. Niezależnie od tego czy ze strony ojca czy ze strony matki. Można tez zostać w inny sposób, czyli przejść konwersję. Aby stać się pełnoprawnym członkiem społeczności żydowskiej nie wystarczy jedynie zdać egzamin przed rabinem, mężczyźni powinni poddać się zabiegowi obrzezania.

W siedzibie Gminy, oprócz domu modlitwy, znajduje się wiele symboli i elementów żydowskiej religii i tradycji. Czy miejsce to udostępniane jest mieszkańcom naszego miasta?

Prowadzimy szeroką działalność edukacyjną zwłaszcza wśród młodzieży. Przybliżanie młodym ludziom tematu wielokulturowości jest bardzo ważne, w końcu są to ludzie, którzy w przyszłości będą rządzić naszym krajem. W działaniach edukacyjnych pomagają nam nauczyciele. Pracujemy nad różnymi programami między innymi z prof. Jackiem Lisickim z LO im. Asnyka. Współpracujemy również z Liceum Plastycznym. Bardzo często gościmy grupy mieszkańców na cmentarzu żydowskim, gdzie dr Jacek Proszyk mówi o historii, tradycji, o ludziach którzy tam spoczywają, o ich zasługach dla miasta. Młodzi ludzie powinni mieć świadomość historii swojego miasta, swojej małej ojczyzny. Wspólnie z władzami Bielska udaje nam się wydawać publikacje historyczne, głównie autorstwa dra. Jacka Proszyka. Organizujemy wiele imprez kulturalnych w budynku ceremonii przy cmentarzu żydowskim na ulicy Cieszyńskiej.

Co zatem ciekawego czeka bielszczan w najbliższym czasie?

Zaplanowane są wielkie wydarzenia. Przede wszystkim związane z 70-leciem połączenia Bielska i Białej. 9 maja koncert orkiestry Jean Cloude Hauptmana podczas Dnia Europy, Kongres Kobiet - znane postacie kobiet z Bielska, festiwal muzyki Crossover, koncert chóru prowadzony przez Tomasza Lorka przy BCK - pieśni w języku Jidisz, koncert zespołu klezmerskiego z Białegostoku. Mamy nadzieję, że do tego czasu będziemy mogli zapełnić już widownię w 100 procentach.

[ZT]52[/ZT]

 


komentarz(1)

T.W. JanT.W. Jan

1 0

Święto Pesach nie jest odpowiednikiem katolickiej Wielkanocy.
Chrześcijańska Wielkanoc jest odpowiednikiem żydowskiego święta Pesach.
Jedno zdanie i kilka błędów. 15:21, 02.04.2021

Odpowiedzi:0
Odpowiedz

reo
0%