Monumentalny budynek bielskiej przemysłówki trafił do rejestru zabytków

30 czerwca 2022 r. do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego pod numerem A/1003/22 został wpisany budynek szkoły przy ul. Teodora Sixta 20 w Bielsku-Białej.

W budynku przy ulicy Sixta 20 ma swoją siedzibę Bielska Szkoła Przemysłowa, kształcąca młodzież na wydziałach: chemii, ochrony środowiska, tekstylno-artystycznym i poligraficznym. Monumentalny budynek, wzniesiony wg projektu wiedeńskiego architekta Ernsta Lindnera, oddano do użytku w 1913 r.

Gmach składa się z dwóch skrzydeł ustawionych pod kątem prostym narożnikowo- frontowe – od ulicy Sixta, boczne od ulicy Słowackiego. Ponadto na terenach przylegających od wschodu i północy znajdują się obszerne budynki warsztatów i laboratoriów szkolnych.

Budynek szkoły posiada główne skrzydło od strony ul. Teodora Sixta, o charakterze potężnego, lapidarnego, klasycyzującego neobaroku. Monumentalna elewacja zwieńczona została masywnym mansardowym dachem.

Skrzydło to jest zakomponowane jako trójczłonowe, z częścią środkową mieszczącą wydatnie modelowany portal wejściowy, zaakcentowany pełnoplastycznymi rzeźbami puttów. Bogate rzeźbiarskie uformowanie portalu kontrastuje z resztą elewacji, ascetycznie prostych. Na dwukondygnacyjnym cokole wyprowadzono kolosalne porządki jonizującymi pilastrami. W podobny sposób uformowano także boczną elewację zachodnią.

Po stronie lewej jedno z dwóch puttów siedzi na kowadle i trzyma w ręce młotek wsparty na kowadle symbolizując przemysł.

Program ikonograficzny portalu jest czytelny. Odwołanie się do Ateny, która chroni i gwarantuje przetrwanie – bogini mądrości i pracowitości, rzemiosła, a w szczególności tkactwa i nauki, która podporządkowała sobie symbole wilka i niedźwiedzia – czyli siły i wolności, niezależności i nieokiełznanej wyobraźni, czego zwieńczeniem jest rozwój handlu i przemysłu w sytuacji, gdy w tym obiekcie będzie się kształcić w wymienionych emblematami w tympanonie zawodach – przędzalniczym, tkackim, maszynowym.

Konie na hełmie Ateny – Pegaz i Chrysaor są symbolami inspiracji i natchnienia. Niedźwiedź jest symbolem występującym w wielu herbach miast słowackich i zakarpackich co prawdopodobnie może wskazywać na obszar, z którego pochodzili w owym czasie uczniowie szkoły lub sugerować związki z państwem Habsburgów jako fundatora obiektu, a wilk jest umieszczony na fladze plemienia Beniamina, jednego z 12 plemion Izraela, co może również wskazywać na pochodzenie architekta.

W budynku swoją siedzibę ma nadal Bielska Szkoła Przemysłowa. Należy wskazać, że w większości zachował się oryginalny wystrój wnętrz obiektu (ceramiczne posadzki, boazerie, szafy, drzwi, obramowania drzwiowe, zegary, balustrady, witraże, lavabo w gabinecie dyrektora z dekoracją secesyjną z kranem w głowie lwa na tle opalizujących płytek ceramicznych).

Zachowała się też bryła, rzut i wygląd elewacji, a więc zachowały się walory architektoniczne. Walory historyczne były już wzmiankowane powyżej, gdyż dokumentują rozwój monumentalnego budownictwa oświatowego, przeznaczonego do kształcenia przyszłych pokoleń.

Wszystkie te walory w pełni uzasadniają wpisanie obiektu do rejestru zabytków. Zachowana substancja obiektu świadczy o jego proweniencji i pierwotnym przeznaczeniu. Budynek to dzieło, które jest niezwykle ważne dla miasta i regionu, ze względu na swoją wartość architektoniczną, a także historyczną.

Walor artystyczny wynika ze scharakteryzowanej powyżej formy architektonicznej obiektu, będącej cennym przykładem ówczesnego budownictwa publicznego, jako siedziba ważnej dla regionu placówki oświatowej, przy zaangażowaniu w projekt budowy cenionego architekta wiedeńskiego. Wpis do rejestru zabytków omawianego budynku jest uzasadniony potrzebą ochrony jego wyjątkowej architektury, jako przykład wartościowego i interesującego budownictwa szkolnego.

[ Fot. M. Dąbrowska]