Co piąty policjant to kobieta... W Bielsku-Białej służy ich 91

26 lutego 1925 roku to data przełomowa w historii polskich służb mundurowych. Tego dnia ówczesny minister spraw wewnętrznych Cyryl Ratajski wydał polecenie utworzenia Policji Kobiecej, rozpoczynając nowy rozdział w funkcjonowaniu Policji Państwowej. Pierwsze 30 kobiet przyjętych do służby miało za zadanie zwalczanie przestępczości dotykającej głównie kobiety i dzieci. Nikt wówczas nie przypuszczał, że po stu latach liczba policjantek w Polsce sięgnie blisko 20 tysięcy.

W Bielsku-Białej służbę pełni obecnie 91 policjantek. Kobiety w bielskiej Policji zajmują stanowiska w różnych pionach, od prewencji i ruchu drogowego, po wydziały kryminalne i dochodzeniowo-śledcze. Ich obecność jest szczególnie widoczna w zadaniach wymagających empatii, mediacji i pracy z ofiarami przestępstw.

Jubileusz 100-lecia służby kobiet w Policji to nie tylko okazja do wspomnień, ale również moment refleksji nad ewolucją ich roli, kluczowymi postaciami i wyzwaniami, z jakimi się mierzyły. Jak wyglądała ich droga do równości w mundurze?

Pierwsze policjantki – misja i wyzwania

Lata 20. XX wieku przyniosły w wielu krajach postulaty dotyczące włączenia kobiet do służb policyjnych. W odrodzonej II Rzeczypospolitej początkowo nie dopuszczano ich do Policji Państwowej, uważając ten zawód za domenę mężczyzn. Szybko jednak dostrzeżono, że nowe zagrożenia społeczne – handel ludźmi, przestępczość nieletnich, prostytucja – wymagają nie tylko siły fizycznej, ale także empatii i umiejętności mediacyjnych, którymi wyróżniały się kobiety.

Pod wpływem zaleceń Ligi Narodów, Polska zdecydowała się na utworzenie Policji Kobiecej. Już w kwietniu 1925 roku rozpoczął się pierwszy kurs szkoleniowy dla 30 kobiet w Komendzie Głównej w Warszawie. Przeszkolone funkcjonariuszki zajmowały się przede wszystkim zwalczaniem nierządu, sutenerstwa i handlu żywym towarem.

Latem tego samego roku w Warszawie powstała Brygada Sanitarno-Obyczajowa, czyli tzw. VI Brygada Urzędu Śledczego. Pierwsze 18 policjantek, pracujących w cywilu, miało za zadanie ochronę kobiet i nieletnich, zwalczanie przestępczości obyczajowej oraz działalność śledczą.

Rola kobiet w Policji przed II wojną światową

Początkowo policjantki nie nosiły mundurów, jednak już w 1935 roku zdecydowano, że umundurowana funkcjonariuszka będzie skuteczniejsza w pracy wychowawczej. W kolejnych latach kobiece zespoły śledcze zaczęły powstawać w innych miastach, takich jak Łódź, Lwów, Poznań czy Wilno.

Polska Policja Kobieca zyskała wówczas międzynarodowe uznanie. W 1935 roku do Polski przyjechała brytyjska delegacja policjantek z komendantką Mary S. Allen, która po zapoznaniu się z działalnością Polek stwierdziła, że „polska policja kobieca jest najlepsza na świecie”.

Polskie policjantki do 1939 roku wypracowały skuteczne metody działania, cieszyły się autorytetem i uznaniem w Europie. Niestety, ich praca została przerwana przez wybuch II wojny światowej.

Okupacja i lata powojenne

Po ataku Niemiec i ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku Policja Kobieca przestała istnieć. Wielu funkcjonariuszek zaangażowało się jednak w działalność konspiracyjną i ruch oporu. Część z nich działała w strukturach Armii Krajowej, inne w Wojsku Polskim na uchodźstwie.

Po wojnie nowa komunistyczna władza rozwiązała Policję Państwową i w 1944 roku powołała Milicję Obywatelską (MO). Kobiety od początku pełniły w niej służbę, lecz nie tworzono już odrębnych oddziałów kobiecych. W pierwszych dekadach PRL funkcjonariuszki zajmowały głównie stanowiska administracyjne, dochodzeniowe i biurowe. Dopiero w kolejnych latach zaczęły pełnić służbę patrolową oraz pracować w ruchu drogowym.

Przełom po 1990 roku – policjantki na równych prawach

Transformacja ustrojowa w 1989 roku i reforma Policji w 1990 roku przyniosły duże zmiany w postrzeganiu roli kobiet w tej formacji. W latach 90. i 2000. liczba funkcjonariuszek zaczęła rosnąć, a kobiety zaczęły obejmować coraz więcej stanowisk dowódczych.

Dziś policjantki służą we wszystkich pionach – od prewencji, przez pion kryminalny, dochodzeniowo-śledczy, ruch drogowy, aż po jednostki antyterrorystyczne i specjalistyczne. Widok kobiety zatrzymującej pojazd do kontroli, dowodzącej patrolem czy kierującej skomplikowaną operacją policyjną nie budzi już zdziwienia.

W 2019 roku co piąty funkcjonariusz Policji był kobietą. Na początku 2025 roku liczba policjantek w Polsce przekroczyła 20 tysięcy, stanowiąc niemal jedną piątą całego składu osobowego. Kobiety służą dziś we wszystkich korpusach – od posterunkowych po oficerów – a także zajmują stanowiska kierownicze na każdym szczeblu.

Przyszłość i wyzwania

Mimo ogromnego postępu, przed policjantkami wciąż stoją wyzwania. Nadal w wielu przypadkach muszą mierzyć się z stereotypami dotyczącymi ich predyspozycji do służby w trudnych warunkach. Jednak rosnąca liczba kobiet w Policji i ich sukcesy w różnych specjalizacjach pokazują, że są nieodłącznym filarem tej formacji.

A oto kilka ciekawostek związanych z kobietami w policyjnych mundurach

Kobiety w Policji przeszły długą drogę – od surowych wymogów i licznych ograniczeń po pełnoprawne członkostwo w służbach mundurowych na równi z mężczyznami. 

• Surowe kryteria naboru. W latach 20. XX wieku kobiety chcące zostać policjantkami musiały spełniać wyjątkowo rygorystyczne wymagania. Kandydatki musiały być pannami lub bezdzietnymi wdowami w wieku 25–40 lat, posiadać średnie wykształcenie (czego nie wymagano od mężczyzn) i zobowiązać się, że przez wiele lat nie wyjdą za mąż.
• Bez makijażu i krótkie włosy. Od pierwszych policjantek wymagano nienagannego wyglądu, co oznaczało całkowity zakaz makijażu i obowiązek noszenia krótkiej lub upiętej fryzury. Wiele kobiet, wstępując do służby, ścinało swoje długie warkocze, co stało się symbolem ich poświęcenia dla zawodu.
• Równe płace już przed wojną. Choć kobiety w policji podlegały wielu ograniczeniom, to już w okresie międzywojennym otrzymywały takie same wynagrodzenie i stopnie służbowe jak mężczyźni. Było to dość postępowe rozwiązanie jak na tamte czasy, choć niewiele pań doczekało się awansu na wyższe stanowiska oficerskie.
• "Polska Joanna d’Arc". Pierwsza komendantka policji kobiecej, Stanisława Paleolog, zdobyła międzynarodowe uznanie. Brytyjska prasa nazwała ją „polską Joanną d’Arc”, doceniając jej wkład w walkę z handlem ludźmi i ochronę kobiet.
• Konspiracyjne bohaterki. Podczas II wojny światowej wiele przedwojennych policjantek działało w podziemiu. Brały udział w Powstaniu Warszawskim, pełniąc funkcje sanitariuszek i łączniczek, a niektóre padły ofiarą represji okupantów.
• Milicjantki w PRL-u. W czasach PRL kobiety w Milicji Obywatelskiej były w mniejszości, ale pełniły różne funkcje. W latach 60. i 70. można było zobaczyć milicjantki kierujące ruchem na skrzyżowaniach w białych rękawiczkach i czapkach – co wówczas było nowością.
• Pierwsza pani generał w Policji. Współczesna Policja daje kobietom większe możliwości kariery. W 2015 roku po raz pierwszy w historii Polka otrzymała stopień generała policji, a w kolejnych latach dołączyły do niej inne funkcjonariuszki na najwyższych stanowiskach.
• Policjantki-mistrzynie. Dziś polskie policjantki odnoszą sukcesy nie tylko w służbie, ale i w sporcie. Zdobywają medale na międzynarodowych zawodach strzeleckich, mistrzostwach judo i zapasów, a niektóre z nich są nawet utalentowanymi śpiewaczkami operowymi.