Dzisiaj świętujemy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego został ustanowiony w 1999 roku, przez UNESCO, dla upamiętnienia wydarzeń w miejscowości Dhaka, obecnej stolicy Bangladeszu, w 1952 roku. Zginęło wówczas 5 studentów, którzy domagali się nadania językowi bengalskiemu statusu urzędowego. Pierwsze obchody na świecie odbyły się w 2000 roku, w Polsce w 2005 roku.

W tym roku tematem Światowego Dnia Języka Ojczystego jest „Wykorzystywanie technologii do wielojęzycznego uczenia się: wyzwania i możliwości”. Hasło odnosi się do roli technologii w rozwoju edukacji wielojęzycznej i wspieraniu rozwoju oraz powszechnego dostępu do wysokiej jakości nauczania i uczenia się dla wszystkich. Powszechnie i sprawiedliwie dostępna technologia może przyspieszyć wysiłki na rzecz zapewnienia wszystkim równych możliwości uczenia się przez całe życie.

Według UNESCO, język ojczysty i języki lokalne są najważniejszymi i niezastąpionymi drogami przekazu kultury i wiedzy, natomiast wielojęzyczność jest ważna w realizacji wszystkich celów i zadań Agendy Zrównoważonego Rozwoju 2030. UNESCO podkreśla, że istotne jest wspieranie różnorodności językowej w internecie, a także działania wspierające media lokalne i powszechny dostęp do informacji.

Na świecie używanych jest około 7 tysięcy języków, z czego blisko połowa zagrożona jest wymarciem. W Polsce są to między innymi języki: kaszubski, łemkowski i śląski. Doktor Stanisław Kordasiewicz z Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego podkreślił w 2020 roku, że w zasadzie każdy język mniejszościowy jest zagrożony wymarciem, różni się tylko skala zjawiska. Doktor Kordasiewicz mówił, że szacunkowo co kilka tygodni zanika jeden język.

UNESCO, ONZ i eksperci ze świata podejmują szereg inicjatyw spowalniających dynamikę tych zmian. Jedną z nich jest np. wydawanie "Małego Księcia" w zagrożonych językach. Mamy wersję po łemkowsku, kaszubsku ale i w dialektach afrykańskich czy meksykańskich. "Mały Książe" ukazał się także w języku wilamowskim. Okazuje się, że język mieszkańców jednej z bielskich gmin należy do najbardziej zagrożonych. Dziś posługuje się nim grupa około 60 mieszkańców. W większości to osoby starsze powyżej 60 i 70 lat.

Szacuje się, że polski jest językiem ojczystym około 44 milionów ludzi na świecie. Jego znaczenie doceniają rodacy za granicą. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego jest także okazją do przypomnienia o potrzebie dbania o rodzimy język.

Znany językoznawca profesor Jan Miodek mówił w 2016 roku o potrzebie większego dystansu do nowomowy. Powiedział, że obserwując nasz język od lat, doszedł do wniosku, że największa istotna zmiana językowa dokonała się w 1989 roku.

Kto dba o poprawność naszego języka ojczystego?

O poprawność polszczyzny dba Rada Języka Polskiego – komisja ekspertów powołana w 1996 roku, przez Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Do zadań gremium należy między innymi, analiza i ocena stanu języka polskiego, wydawanie opinii dotyczących używania polszczyzny, w tym rozstrzyganie wątpliwości, opiniowanie nazw proponowanych dla nowych towarów lub usług, a także ustalanie zasad ortografii oraz interpunkcji.

Z kolei, działające od niespełna ośmiu lat, Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego, zajmuje się rejestracją, opisem i udostępnianiem w specjalnej witrynie internetowej nowych wyrazów pojawiających się w polszczyźnie. Są to różnego rodzaju neologizmy, jak „mlekomat”, „melanż”, czy ostatnio dodane – „spisobus” i „pfizerowiec”, albo frazeologizmy, jak na przykład „parcie na szkło”, „przebić szklany sufit”, oraz neosemantyzmy, jak „grillować kogoś”, które nie ukazały się w wydanych dotąd słownikach. Materiał opracowywany przez redakcję Obserwatorium jest gromadzony przez zespół ekspertów i pochodzi też od użytkowników internetu.